در سال‌های اخیر رشد تعداد مقالات منتشر شده در نشریات پژوهشی بین‌المللی به‌عنوان معیار پیشرفت علمی و نوآوری در نظر گرفته شده است. حاصل رشد بی‌رویه تحصیلات تکمیلی سال‌های اخیر در کشور، گرچه تعداد مقالات پژوهشی را به‌نحو چشمگیری افزایش داده است ولی به‌همراه خود ناراستی‌هایی چون خرید و فروش پایان‌نامه، مقاله و کتاب را به‌همراه داشته است. در دنیای کنونی دیگر تعداد مقالات پژوهشی و به‌اصطلاح مقالات ISI یک کشور یگانه ملاک سنجش پیشرفت علمی و نیست. آنچه امروز بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد میزان نوآوری در کشور است، که به‌صورت‌های مختلفی چون اختراعات، خلاقیت‌ها و یا طرح‌های نوآورانه، به اجرا درآمده است.

     سازمان جهانی مالکیت فکری WIPO، که یکی از آژانس‌های وابسته به‌سازمان ملل متحد است، همه ساله گزارشی با عنوان شاخص نوآوری جهانی ¹GII منتشر می‌کند، که هدف اصلی آن مطالعه وضعیت اقتصادهای دنیا از نظر ظرفیت‌های بروز نوآوری و نتایج فعالیت‌های خلاقانه است. این گزارش در سال‌های اخیر به‌عنوان مرجعی اصلی در حوزه نوآوری و خلاقیت مورد استناد قرار‌گرفته است. در این گزارش بر نقش سرمایه‌های انسانی و نیروی خلاقه در ایجاد فضای رشد و رفاه اقتصادی تأکید شده است. این شاخص بر دو زیر شاخص درونداد نوآوری، یعنی زیرساخت‌های موجود، یعنی آنچه داریم؛ و برونداد نوآوری، یعنی آنچه خلق می‌کنیم، استوار است [1 و 2].

     تحت شاخص درونداد نوآوری، پنج عامل از اقتصاد ملی، که باعث فعالیت‌های نوآورانه در کشور می‌شوند، مورد بررسی قرار گرفته است (شکل). این پنج عامل عبارتند از: مؤسسات، سرمایه‌های انسانی و پژوهش، زیرساخت‌ها، پیچیدگی‌ بازار و پیچیدگی‌ کسب و کار. مؤلفه‌های برونداد نوآوری نیز شامل تولیدات دانش و فناوری و تولیدات خلاقانه است. حداکثر امتیازی که کشوری می‌تواند از شاخص نوآوری جهانی کسب کند عدد 100 است. در شاخص جهانی نوآوری برای سال 2015، که توسط سازمان جهانی مالکیت فکری ²WIPO، دانشگاه کرنل و مدرسه کسب و کار INSEAD ارائه شده است؛ کشورهای سوئیس (68/30)، انگلستان (62/42) و سوئد (62/40) مقام‌های اول تا سوم را احراز کرده‌اند. جایگاه ایران (28/37) در این رتبه‌بندی، 106 می‌باشد. ایران در سال 2014 در بین 143 کشور در رتبه 120 قرار داشته است. اطلاعات مربوط به شاخص‌های نوآوری ایران در سال 2015، در انتهای همین نوشته، آمده است.

..

چه باید کرد؟

یکی از زمینه‌هایی که می‌تواند به گسترش خلاقیت و نوآوری در جامعه کمک کند آموزش است. به‌منظور ارتقای نوآوری در محیط‌های آموزش مهندسی اقدامات متنوعی می‌توان انجام داد:

• کوشش جهت رشد تفکر خلاق: توجه به‌خلاقیت و نوآوری در آموزش محتاج توسعه تفکر خلاق در دانشجویان است. تفکر خلاق در محیطی رشد می‌کند که اجازه بروز داشته باشد. در آموزش مهندسی کشور، که به‌طور عمده استادمحور است، کوشش کمی جهت توسعه تفکر خلاق در دانشجویان، صورت می‌گیرد.
• ارزش‌گذاری مناسب به فعالیت‌های خلاقانه: هدایت اساتید و دانشجویان به سمت فعالیت‌های خلاقانه، از طریق افزایش امتیاز اختراعات، طرح‌ها و برنامه‌های نوآورانه.
• آموزش مناسب طراحی: توجه بیشتر به درس‌های با محتوای طراحی، مثل پروژۀ کارشناسی.
• ...

..

منابع

[1] WIPO 2015. The global innovation index 2015; effective innovation policies for development. World Intellectual Property Organization (WIPO), 453 pp.

[2]  گروه رج، عرضه‌کننده انواع رتبه‌بندی‌ها و شاخص‌های جهانی  

ح. م.، اسفند 1395   

فایل pdf این متن، از لینک مقابل قابل دریافت است.