تضمین درونی کیفیت: بهبود کیفیت آموزش عالی و قابلیت اشتغال دانش‌آموختگان

در دهه‌های اخیر مؤسسات آموزش عالی با تغییرات زیادی روبرو بوده‌اند. در این سال‌‌ها، با گسترش سریع آموزش دانشگاهی، مؤسسات آموزشی و برنامه‌های آموزشی آنها تنوع زیادی یافته است. به‌طور همزمان، بسیاری از مؤسسات آموزش عالی نیز خصوصی شده‌اند. در چنین شرایطی، کیفیت عرضه‌کنندگان آموزش عالی و برنامه‌های آموزشی آنها، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. شرایط جدید منجر به توسعه سازوکارهایی برای کنترل برونی کیفیت مؤسسات آموزشی در کشورهای مختلف دنیا گردید. به‌این ترتیب بود که حکومت‌ها، از طریق ارزیابی برونی، درگیر کنترل کیفیت مؤسسات آموزش عالی و برنامه‌های آموزشی آنها شدند. 

گرچه تضمین کیفیت در ابتدا توسط مراکزی خارج از مؤسسات آموزش عالی صورت می‌گرفت ولی با گذشت زمان به‌‌تدریج برخی از دانشگاه‌ها با راه‌اندازی سازوکارهای ارزیابی درونی، مدیریت و کنترل کیفیت آموزش‌های ارائه شده خود را در دست گرفتند. نتایج مثبتی که از این رویه حاصل شده به گسترش روزافزون ارزیابی و کنترل کیفیت درونی، توسط مؤسسات آموزشی منجر شد.

کتاب تضمین درونی کیفیت، با توجه به‌یافته‌های پژوهشی تحت عنوان «بررسی گزینه‌های مؤثر و نوآورانه در تضمین درونی کیفیت»، تدوین شده است. هدف این پژوهش، که توسط مؤسسه بین‌المللی برنامه‌ریزی آموزشی یونسکو (IIEP)، انجام شده است، شناسایی روند جهانی و تجربیات نوین صورت گرفته در زمینۀ ارزیابی درونی برنامه‌‌های آموزشی دانشگاهی است. این پژوهش همچنین به‌دنبال شناسایی تأثیر ارزیابی درونی، و عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر عملکرد آن، در دانشگاه‌هاست. یونسکو امیدوار است که یافته‌های عرضه شده در این کتاب بتواند به‌عنوان چراغ راه برنامه‌ریزی و طراحی فرایند ارزیابی درونی در مؤسسات آموزش عالی به‌کار گرفته شود. برای رسیدن به اهداف این پژوهش ابتدا یک نظرسنجی در سطح جهانی صورت گرفته و به‌دنبال آن سازوکار ارزیابی درونی در هشت دانشگاه منتخب، به‌طور عمیق‌تری مورد بررسی قرار گرفت. 

این کتاب در چهار بخش و چهارده فصل تنظیم یافته است. کتاب با مرور روند جهانی ارزیابی درونی آغاز می‌شود، که از نظرسنجی پیش گفته به‌دست آمده است. این بررسی‌ها نشان داده است که ارزیابی درونی بیشتر بر مسائل مربوط به یاددهی-یادگیری متمرکز بوده و برخی موارد مهم دیگر را کمتر مورد توجه قرار داده است. از آن جمله است ابزارها و ملاک‌های ارزیابی در برای رصد کردن سیستم آزمودن دانشجویان، محیط فیزیکی آموزش و قابلیت استخدام دانش‌آموختگان. بررسی عمیق‌تر فرایند ارزیابی درونی، که در 8 دانشگاه مختلف صورت گرفت، نشان داد که درک یکسانی از ارزیابی درونی در همه آنها وجود ندارد. در نتیجه سیستم‌های محتلف ارزیابی درونی جهت‌گیری‌های متفاوتی داشته و ابزارها، ملاک‌ها و روش‌های متفاوتی را مورد استفاده قرار می‌دهند. 

مرور کتاب نشان می‌دهد که در این پژوهش، سازوکارهای نوآورانه در بررسی کیفیت آموزش، مورد توجه ویژه قرار گرفته است. خلاصه اینکه این کتاب تحلیل جامعی از تأثیر ارزیابی درونی را بر یاددهی-یادگیری، قابلیت استخدام دانش‌آموختگان و مدیریت مؤسسه آموزشی، ارائه می‌دهد. این کتاب با راهنمایی‌هایی برای سیاستگذاران آموزشی در سطح ملی و دانشگاهی به پایان می‌رسد. در نتیجه‌گیری کتاب نیز بر این نکته تأکید شده که ملاک‌های تعیین شده برای تضمین کیفیت باید قابلیت استخدام دانش‌آموختگان را در اولویت قرار داده و از ارائۀ مطالب و توانایی‌های فراتر از آن،  اجتناب شود. این پژوهش اهمیت ارتباط و دیالوگ بین دانشگاه و ذینفعان آموزش را برای موفقیت ارزیابی درونی مورد تأکید قرار داده است.

Internal quality assurance: enhancing higher education quality and graduates employability, Michael Martin editor, UNESCO Publishing: New trends in higher education. International Institute for Educational Planning, 2018.

نسخۀ الکترونیکی این کتاب را از آدرس زیر می توان به‌دست آورد.

http://unesdoc.unesco.org/images/0026/002613/261356e.pdf

ح.م. فروردین 1397