در سال‌های اخیر نوآوری به کلید واژه پیشرفت و توسعه کشورها، سازمان‌ها و موسسات تبدیل شده است. به‌عنوان مثال، در حوزۀ آموزش عالی، نوآوری ملاک مهم دانشگاه‌های نسل سوم شده است. به‌این ترتیب، دیگر تعداد مقالات ISI، یگانه ملاک سنجش پیشرفت علمی یک دانشگاه یا کشور نیست. آنچه امروز بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد، میزان ابتکارهایی است که به‌صورت‌های مختلفی چون اختراعات، خلاقیت‌ها و یا طرح‌های نوآورانه، به‌اجرا درآمده است.

     سازمان جهانی مالکیت فکری [1]WIPO ، که یکی از آژانس‌های وابسته به‌سازمان ملل متحد است، همه ساله گزارشی با عنوان «شاخص نوآوری جهانی» (GII)[2] منتشر می‌کند، که هدف اصلی آن مطالعه وضعیت اقتصادهای دنیا از نظر ظرفیت‌های بروز نوآوری و نتایج فعالیت‌های خلاقانه است. این گزارش در سال‌های اخیر به‌عنوان مرجعی اصلی در حوزه نوآوری و خلاقیت مورد استناد قرار‌گرفته است. در این گزارش بر نقش سرمایه‌های انسانی و نیروی خلاقه در ایجاد فضای رشد و رفاه اقتصادی تاکید شده است. حداکثر امتیازی که کشوری می تواند از شاخص نوآوری جهانی کسب کند عدد 100 است. در شاخص جهانی نوآوری که برای سال 2019 ارایه شده است؛ کشورهای سوئیس (24/67)، سوئد (65/63) و آمریکا(73/61) مقام‌های اول تا سوم را احراز کرده اند. مقام‌های چهارم تا نهم نیز به‌ترتیب به کشورهای هلند، انگلستان، فنلاند، دانمارک، سنگاپور و آلمان اختصاص یافته است. در سال 2019، ایران با امتیاز 43/34، در رده 61 کشورهای نوآور جهان و بالاتر از کشورهای برزیل، عربستان، آفریقای جنوبی و قطر قرار گرفته است. لازم به ذکر است که در گزارش سال 2015  ایران با امتیاز 37/28، در رتبه 106 قرار داشته است. اطلاعات بیشتر در مورد سازوکار رتبه بندی نوآوری را می‌توان از وبگاه کرسی یونسکو در آموزش مهندسی[3] و وبگاه سازمان جهانی مالکیت فکری[4] به دست آورد.

همراستا با این توجه جهانی به نوآوری، امروزه مراکز آموزشی، سازمان‌ها و موسسات مختلف سعی می‌کنند به‌صورت‌های مختلف اعضای خود را به‌خلاقیت و نوآوری تشویق نمایند. جلب مشارکت ذینفعان، منجر به‌بهبود عملکرد موسسه آموزشی و ارتقای کیفیت آموزش آن می‌شود. به‌عنوان قدمی کوچک در این زمینه، پیشنهاد می‌‌شود که مراکز آموزش مهندسی، با ایجاد یک کانال ارتباطی در فضای مجازی، یا هر روش مناسب دیگر، به اعضای خود (دانشجویان، اساتید، کارکنان، مدیران، و دانش‌آموختگان) فرصت بدهند تا ایده‌های نوآورانه و پیشنهادهای خود را، در زمینه‌های مختلف مرتبط با مرکز آموزشی و ارتقای عملکرد آن، عرضه نمایند. ایده‌های نوآورانه می‌تواند در مورد مسایل آموزشی، پژوهشی، اجرایی و حتی موارد به‌ظاهر جزئی، مثل گلکاری باغچه‌ها، غذا خوری، پارکینگ و مانند آن باشد.

به این ترتیب، از یک‌سو مشارکت کلیۀ اعضا، برای ارتقای هر چه بیشتر عملکرد نهاد آموزشی جلب شده؛ و از سوی دیگر دستاوردهای خلاقانه اعضا، به‌اشتراک گذاشته خواهد شد. راهکارها و پیشنهادهای ابتکاری ناشی از این هم افزایی، همچنین می‌تواند مدیریت را در ارتقای هرچه بیشتر عملکرد دانشگاه یا دانشکده، یاری رساند. این امکان نیز وجود دارد که در پایان هر نیمسال یا سال تحصیلی، با نظر سنجی از اعضای کانال ارتباطی، ابتکارها و نوآوری‌های برتر، در زمینه‌های مختلف، انتخاب و به‌گونه‌ای مورد تقدیر قرارگیرند.

راه اندازی «ایستگاه نوآوری»، قدم مهمی در تحقق حکمرانی خوب در محیط آموزشی است.اصول حکمرانی خوب[5] اول بار در سال 1989، توسط بانک جهانی پیشنهاد شد[6]. بر طبق این سند، ضعف در به‌کارگیری و عملی نمودن حکمرانی خوب، یکی از موانع رشد و توسعۀ کشورهاست. امروزه، مراکز آموزش عالی کوشش بر این دارند که با اعمال اصول حکمرانی خوب، ضمن بالابردن کیفیت خدمات آموزشی، رضایت هرچه بیشتر ذینفعان آموزش عالی؛ از جمله دانشجویان، اساتید، دانش آموختگان، کارکنان اداری، والدین دانشجویان، و مدیریت را به‌دست آورند. چکیدۀ 8 اصل حکمرانی خوب، در ادامه آمده است.

همانگونه که دیده می‌شود، تشکیل ایستگاه نوآوری در محیط آموزشی، به‌تحکیم تعدادی از اصول حکمرانی خوب، به‌ویژه اصول 1، 3، 5، 6، و 7 آن، کمک می‌کند. باید توجه داشت که انتخاب رسانه مناسب و مدیریت صحیح ایستگاه نوآوری، نقش مهمی در موفقیت آن دارد. از سوی دیگر، به‌کارگیری و اجرایی نمودن ایده‌های مناسب، و اطلاع رسانی در مورد آن، تاثیر مثبتی در مشارکت بیشتر ذینفعان و دوام این فعالیت خواهد داشت.

حسین معماریان، شهریور 1398